W momencie przyjęcia spadku przez więcej niż jednego spadkobiercę stają się oni współwłaścicielami całej masy spadkowej w udziałach wynikających z ustawy lub z testamentu. W tej sytuacji współwłaściciele mają dwie możliwości mogą zachować wspólność majątkową co do masy spadkowej lub dokonać działu spadku między siebie i tym samym dokonać zniesienia współwłasności.
Czym jest dział spadku?
Pierwszy krokiem ku dokonaniu działu spadku jest ustalenie wartości całego majątku spadkowego, a następnie wielkości sched (czyli części z tego majątku) przypadających poszczególnym spadkobiercom. Przykład: jeżeli wartość majątku spadkowego wynosi 500 tysięcy złotych, a dwóch spadkobierców dziedziczy majątek w częściach równych, czyli po połowie, to wielkość schedy każdego z nich wynosi w takim przypadku 250 tysięcy złotych.
Poprzez dział spadku zmienia się sytuacja faktyczna i prawna zarówno spadkobierców, jak i majątku. Poszczególni spadkobiercy stają się wtedy wyłącznymi właścicielami poszczególnych przedmiotów i praw majątkowych, które były dotychczas objęte wspólnością.
Jakie są sposoby na dokonanie działu spadku?
Dwoma najczęściej spotykanymi sposobami na podział spadku są:
- umowa o dział spadku między spadkobiercami,
- dział spadku dokonany przez sąd.
Pierwsza opcja polega na tym, że spadkobiercy drogą umowną dokonują podziału spadku między sobą , ustalając wysokość spłat i dopłat dla poszczególnych spadkobierców. Umowa taka może mieć zwykłą formę pisemną, gdyż przepisy nie przewidują formy szczególnej. Wyjątkiem jest spadek, w skład którego wchodzą nieruchomości. W takiej sytuacji działu można dokonać tylko i wyłącznie u notariusza w formie aktu notarialnego.
Umowa o dział spadku może przewidywać, że spadkobiercy wedle swojego uznania dokonują podziału poszczególnych składników majątku oraz ustalają wysokość i sposób uiszczania spłat i dopłat, nie mogą jednak określić wielkości swoich udziałów spadkowych inaczej, niż to wynika z ustawy bądź testamentu, na podstawie których dziedziczą.
Warto również pamiętać, że w przypadku działu spadku u notariusza spadkobiercy mogą ograniczyć dział tylko do części spadku, jeżeli tak postanowią. Opłata za dokonanie działu spadku u notariusza zależna jest od ogólnej wartości majątku podlegającego działowi.
Jak przebiega sądowy dział spadku?
Drugim sposobem na dokonanie działu spadku jest podział spadku przez sąd. Jest on wykorzystywany głównie, gdy między spadkobiercami istnieje spór co do sposobu podziału. Wniosek o dział spadku może złożyć do sądu każdy współspadkobierca, jak również osoba trzecia, która nabyła udział w spadku.
Złożenie takiego wniosku jest możliwe w dowolnym czasie. W toku postępowania sąd ustala skład oraz wartość majątku spadkowego. Należy określić przy tym wartość udziałów przysługujących poszczególnym spadkobiercom, wydzielić dla nich schedy spadkowe oraz ustalić wysokość spłat i dopłat.
Dla ustalenia stanu majątkowego spadku decydująca jest chwila otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy. Dla ustalenia wartości poszczególnych jego składników – chwila działu spadku. Jeżeli spadkobiercy ustalą zgodnie wartość przedmiotu podlegającemu podziałowi, np. nieruchomości to takie ustalenie jest dla sądu wiążące. Jeżeli natomiast pojawiają się w tym zakresie rozbieżności, wtedy sąd sam może ustalić wartość przedmiotu, opierając się na swoim doświadczeniu życiowym bądź opinii biegłego.
Opłata od wniosku o dział spadku wynosi 500 złotych, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku, pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 złotych.
W przypadku wniosku o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności opłata wynosi 1000 złotych, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, pobiera się opłatę stałą w kwocie 600 złotych.
W postępowaniu sądowym sąd musi dokonać wyboru sposobu podziału majątku. Możliwe są tutaj dwa rozwiązania.
1) Podział fizyczny masy majątkowej i przyznanie przedmiotów wchodzących w jej skład poszczególnym spadkobiercom w stosunku do wielkości ich udziałów. W tej sytuacji możliwe jest ustalenie dopłat, jeżeli wartość przyznanych części nie odpowiada wielkości udziałów przysługujących spadkobiercom. Można również przyznać konkretne przedmioty, np. nieruchomość, w całości jednemu spadkobiercy i zobowiązać go do dokonania spłaty na rzecz pozostałych.
2) Podział cywilny – w tym przypadku przedmioty należące do spadku zostają sprzedane, a uzyskana ze sprzedaży suma jest dzielona między spadkobierców w stosunku do wielkości przysługujących im udziałów.
Kancelaria Adwokacka Adwokata Mariusza Kalejty świadczy profesjonalną i rzetelną obsługę prawną w zakresie prawa spadkowego. Jeśli jesteś spadkobiercą, borykasz się z trudnościami co do działu spadku i potrzebujesz wsparcia doświadczonego adwokata, skontaktuj się z Kancelarią.
